Nội dung bài viết 

• 1. Tiểu ngạch là gì? Chính ngạch là gì?
• 2. Ưu điểm hạn chế của xuất nhập khẩu tiểu ngạch
• 3. Ưu điểm hạn chế của nhập khẩu chính ngạch
• 4. Sự khác nhau giữa tiểu ngạch và chính ngạch
• 5. Vận chuyển chính ngạch, tiểu ngạch cần những gì?
• 6. Những rủi ro từ xuất khẩu tiểu ngạch

Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, khái niệm tiểu ngạch và chính ngạch là những thuật ngữ quen thuộc nhưng vẫn thường gây nhầm lẫn cho nhiều người. Vậy tiểu ngạch là gì và chính ngạch là gì? Đây là hai hình thức giao dịch hàng hóa qua biên giới có quy trình, thủ tục, và yêu cầu khác nhau. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai khái niệm này sẽ giúp doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh lựa chọn phương thức phù hợp, đảm bảo tuân thủ pháp luật và tối ưu hóa lợi ích thương mại. Hãy cùng Liên Chiểu Xanh tìm hiểu chi tiết về từng loại hình trong bài viết dưới đây.

1. Tiểu ngạch là gì? Chính ngạch là gì?

Tiểu ngạch là gì?

Tiểu ngạch là một hình thức trao đổi, buôn bán hàng hóa giữa người dân sống gần biên giới hai quốc gia có đường biên giới liền kề nhau. Tại Việt Nam, người dân các tỉnh giáp biên giới với nước khác như: Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh,….

Đây là hình thức mua bán hàng hóa, kinh doanh được các thương lái ưa chuộng bởi vì thủ tục xuất nhập khẩu đơn giản và chi phí vận chuyển thấp. Tuy nhiên, khi tham gia, các cá nhân vẫn phải đóng thuế và tuân thủ quy định kiểm tra chất lượng hàng hóa, kiểm dịch động thực vật, an toàn thực phẩm, và các tiêu chuẩn khác do cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra trước khi hàng hóa được thông quan.

Chính ngạch là gì?

Chính ngạch là hình thức buôn bán mang tính quốc tế cao hơn, được nhiều doanh nghiệp và thương lái lựa chọn để giao thương với các quốc gia có đường biên giới sát Việt Nam như Trung Quốc, Lào, Campuchia…

Hình thức này yêu cầu các công ty, doanh nghiệp ký kết hợp đồng kinh tế chính thức với đối tác nước ngoài, dựa trên các Hiệp định hoặc cam kết đã được thiết lập giữa các quốc gia, khu vực, tổ chức, hoặc hiệp hội kinh tế quốc tế. Xuất nhập khẩu chính ngạch tuân thủ đầy đủ các quy định và thông lệ quốc tế, đảm bảo tính pháp lý và minh bạch trong thương mại.

2. Ưu điểm hạn chế của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

Ưu điểm của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Vận chuyển theo đường tiểu ngạch có quy trình thủ tục đơn giản, không đòi hỏi nhiều chứng từ và hóa đơn phức tạp như chính ngạch. Chỉ cần điền tờ khai tiểu ngạch và chịu phí biên mậu là hàng hóa có thể thông quan.
• So với vận chuyển chính ngạch, chi phí vận chuyển hàng hóa theo tiểu ngạch thường rẻ hơn, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người kinh doanh.
• Do không qua các cửa khẩu chính thức, các thủ tục khai thuế và biểu phí thuế cho hàng hóa tiểu ngạch thường có mức phí thấp hơn so với chính ngạch.

Hạn chếcủa xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Hình thức này không đảm bảo tính ổn định trong kinh doanh, đặc biệt đối với những ai kinh doanh các mặt hàng cao cấp. Vận chuyển tiểu ngạch có thể gây ra những rủi ro đáng kể.
• Mỗi giao dịch hàng ngày bị giới hạn giá trị, thường tối đa 2 triệu đồng/người/ngày, nên chỉ phù hợp với buôn bán nhỏ lẻ.
• Do không có giấy tờ, hóa đơn hay hợp đồng thương mại rõ ràng, vận chuyển tiểu ngạch dễ dẫn đến tranh chấp về giá cả, chất lượng và các vấn đề khác.
• Trong quá trình vận chuyển, nếu không kiểm soát chặt chẽ, hàng hóa có thể bị tráo đổi với hàng kém chất lượng, dẫn đến nguy cơ bị thu giữ khi kiểm tra bởi cơ quan quản lý thị trường.

3. Ưu điểm hạn chế của nhập khẩu chính ngạch

Ưu điểm của xuất nhập khẩu chính ngạch

• Không có giới hạn về giá trị cho hàng hóa xuất nhập khẩu.
• Hàng hóa có xuất xứ, hóa đơn, chứng từ đầy đủ, phù hợp với quy định pháp luật, giảm nguy cơ bị kiểm tra và thu giữ bởi quản lý thị trường.
• Quyền lợi các bên được bảo vệ qua hợp đồng thương mại, hạn chế tranh chấp.
• Phù hợp với hàng cao cấp, xa xỉ, giúp đảm bảo an toàn hơn trong quá trình vận chuyển.
• Dễ dàng vận chuyển hàng qua các nước đã ký kết hợp tác kinh tế với Việt Nam.

Nhược điểm của xuất nhập khẩu chính ngạch

• Yêu cầu chuẩn bị nhiều giấy tờ, chứng từ, hàng hóa chỉ được thông quan khi khai báo đầy đủ và chính xác.
• Gồm phí hải quan, thuế xuất nhập khẩu và các chi phí phát sinh khác, cao hơn so với tiểu ngạch.
• Hàng hóa bị kiểm tra kỹ lưỡng hơn, khiến quá trình thông quan có thể gặp khó khăn.

4. Sự khác nhau giữa tiểu ngạch và chính ngạch

Dưới đây là bảng so sánh sự khác nhau giữa xuất nhập khẩu tiểu ngạch và chính ngạch:

Hình thức	Tiểu ngạch	Chính ngạch
Hình thức vận chuyển	Không qua cửa khẩu, theo con đường riêng	Phải qua cửa khẩu, chịu sự kiểm soát chặt chẽ
Hàng hóa	Giá trị nhỏ, số lượng ít	Số lượng lớn
Chi phí	Thấp hơn so với chính ngạch	Cao hơn, bao gồm thuế xuất nhập khẩu và phí khác
Thủ tục	Đơn giản, không yêu cầu hóa đơn, hợp đồng	Yêu cầu nhiều chứng từ, hóa đơn, hợp đồng thương mại
Giá trị giao dịch	Giới hạn 2.000.000 đồng/người/ngày	Không giới hạn giá trị giao dịch
An toàn hàng hóa	Quản lý lỏng lẻo, dễ bị hư hỏng, tráo hàng	Kiểm soát chặt, ít rủi ro khi vận chuyển

Tóm lại:

• Vận chuyển tiểu ngạch đơn giản, chi phí thấp nhưng rủi ro cao và bị giới hạn về giá trị hàng hóa.
• Vận chuyển chính ngạch yêu cầu thủ tục phức tạp, chi phí cao, nhưng đảm bảo an toàn và không giới hạn về giá trị giao dịch.

5. Vận chuyển chính ngạch, tiểu ngạch cần những gì?

Bộ chứng từ làm thủ tục xuất nhập khẩu tiểu ngạch bao gồm:

• Tờ khai hàng hóa (HQ7A, HQ7B): 2 tờ
• Giấy chứng minh cư dân biên giới
• Giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu tiểu ngạch biên giới (do UBND cấp tỉnh cấp)
• Quyết định kiểm tra hàng hóa, thu thuế và phê duyệt thông quan sẽ do hải quan cửa khẩu dựa trên các thủ tục và giấy tờ cung cấp.

Bộ chứng từ để làm thủ tục xuất nhập khẩu chính ngạch bao gồm: 

• Hợp đồng thương mại (Sale contract)
• Hóa đơn thương mại (Commercial invoice)
• Danh sách quy cách đóng gói (Packing list)
• Vận đơn (Bill of Lading)
• Tờ khai hải quan (Customs Declaration)
• Tín dụng thư (LC)
• Giấy nộp tiền vào ngân sách nhà nước
• Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (Form E)
• Hóa đơn vận chuyển
• Chứng nhận kiểm dịch (nếu có)
• Chứng từ khác

6. Những rủi ro từ xuất khẩu tiểu ngạch

Ngày nay, xuất khẩu theo hình thức tiểu ngạch ngày càng không phù hợp với thị trường Trung Quốc do nhiều rủi ro tiềm ẩn. Hàng hóa tiểu ngạch thường không đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng, kiểm dịch, nguồn gốc, bao bì, tem nhãn của Trung Quốc.

Thêm vào đó, hàng hóa tiểu ngạch thường không có hợp đồng thương mại quốc tế hoặc nếu có, thì nội dung rất đơn giản. Các doanh nghiệp xuất khẩu phụ thuộc nhiều vào thương nhân biên giới Trung Quốc, không kiểm soát được giá cả và lượng hàng hóa. Điều này dễ dẫn đến tình trạng bị ép giá, ép cấp hoặc “được mùa, mất giá”.

Hàng hóa tiểu ngạch thường được thông quan qua các cửa khẩu phụ, đường mòn, lối mở biên giới với cơ sở hạ tầng và lực lượng chức năng kém hoàn thiện hơn so với các cửa khẩu quốc tế. Khi xảy ra các tình huống bất thường như dịch bệnh hoặc thắt chặt kiểm soát biên giới, các điểm này thường bị tạm dừng hoạt động, gây ùn tắc hàng hóa, làm đình trệ quá trình thông quan.

Việc xuất khẩu theo hình thức tiểu ngạch cũng tạo ra nhận thức sai lầm về thị trường Trung Quốc, khiến doanh nghiệp và cơ quan quản lý Việt Nam coi đây là thị trường “dễ tính”. Thực tế, để xuất khẩu nông sản, đặc biệt là nông sản tươi, sang Trung Quốc, cần phải đàm phán mở cửa thị trường, sản xuất và xuất khẩu theo quy trình và tiêu chuẩn nghiêm ngặt của nước này.

Hiểu rõ tiểu ngạch là gì và chính ngạch là gì là bước quan trọng để doanh nghiệp và cá nhân có thể lựa chọn phương thức giao thương phù hợp với nhu cầu và tình hình kinh doanh của mình. Mỗi loại hình đều có những lợi ích và hạn chế riêng, vì vậy việc cân nhắc kỹ lưỡng về thủ tục pháp lý, chi phí và rủi ro là điều cần thiết để đảm bảo sự hiệu quả trong hoạt động xuất nhập khẩu. Hy vọng bài viết đã giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về hai phương thức này, từ đó đưa ra những quyết định kinh doanh đúng đắn và thành công.

Sưu tầm